Lập ngân sách cá nhân – Cách làm đơn giản cho người mới bắt đầu.
“Lúc chưa lập ngân sách cá nhân, mình cứ thắc mắc một điều là “tiền đã đi đâu hết rồi nhỉ ? Cuối tháng lại toàn rơi vào cảnh ‘cháy túi’ dù lương không hề thấp. Cho đến khi mình bắt đầu lập ngân sách cá nhân, mọi thứ thay đổi hẳn.”
Nếu bạn đang đọc những dòng này, có lẽ bạn cũng đang loay hoay với việc quản lý chi tiêu. Đừng lo, bạn không cô đơn đâu. Mình cũng từng như vậy cảm thấy tiền bạc cứ “bay hơi” không lý do. Nhưng tin vui là bạn hoàn toàn có thể kiểm soát được tình hình chỉ với một bảng ngân sách đơn giản và một chút kiên nhẫn.
Trong bài viết này, mình sẽ chia sẻ lại toàn bộ những gì mình đã áp dụng từ con số 0, không kiến thức, không app để xây dựng được thói quen tài chính lành mạnh. Bạn có thể làm được, thậm chí chỉ với giấy bút, nào hãy cùng mình bắt đầu từng bước nhỏ, đơn giản nhưng hiệu quả nhé !
1/ Tại sao nên lập ngân sách cá nhân ?
Hồi trước, mình cứ nghĩ việc lập ngân sách chỉ dành cho những ai thu nhập cao hoặc sống quá nghiêm túc. Còn mình sống đơn giản, chi tiêu thoải mái thì cần gì ghi chép từng đồng, đúng không nào ? Nhưng rồi mình đã nhận ra suy nghĩ đó thật sự là sai lầm.
Không có ngân sách, mình hoàn toàn mù mờ về việc tiền của mình đi đâu mỗi tháng. Chỉ biết là tiêu tiêu hoài, đến lúc kiểm tra tài khoản thì hoảng hồn: còn chưa tới một triệu, mà còn cả tuần nữa mới đến kỳ lương.
Từ lúc bắt đầu lập ngân sách cá nhân, mình mới thấy rõ ràng mọi thứ. Giống như mình đang vẽ bản đồ cho dòng tiền của chính mình vậy. Biết tiền đến từ đâu, chảy đi đâu và quan trọng nhất là mình kiểm soát được nó, chứ không để nó điều khiển mình.
Nhờ lập ngân sách:
- Cắt được kha khá chi tiêu không cần thiết mà vẫn không thấy thiếu thốn.
- Có thể tiết kiệm đều đặn mỗi tháng, dù chỉ là số nhỏ.
- Thoải mái hơn khi gặp chuyện bất ngờ như xe hư, khám bệnh hay sinh nhật ai đó quan trọng.
2/ Những sai lầm người mới thường mắc phải khi lập ngân sách
Chia sẻ thật lòng nhé, hồi mới bắt đầu tập tành quản lý tài chính cá nhân, mình cũng vấp phải kha khá sai lầm. Cụ thể là:
- Ghi chép quá chi tiết rồi bỏ cuộc: Mình từng chăm chỉ ghi từng cái kẹo, từng ly trà sữa, từng cuộn giấy vệ sinh… Nhưng chỉ sau 2 tuần thì đuối quá, mệt mỏi và bỏ ngang luôn. Vừa mất thời gian, vừa thấy chán.
- Lập ngân sách cá nhân quá nghiêm khắc: Có giai đoạn mình tự cấm bản thân mọi niềm vui nho nhỏ như không cà phê, không ăn ngoài, không mua sắm gì hết. Sống như tu sĩ, cuối cùng stress quá, rồi vỡ kế hoạch luôn.
- Quên mất phần dự phòng: Cuộc sống mà, kiểu gì cũng sẽ có lúc xe hư, đau bụng đi khám, hoặc bạn thân rủ đi sinh nhật phút chót. Không để khoản dự phòng, thì ngân sách dù đẹp đến đâu cũng dễ “toang” chỉ sau một lần phát sinh.
Nếu bạn cũng từng rơi vào những tình huống này thì đừng lo, mình cũng từng như vậy. Hầu hết ai mới bắt đầu cũng sẽ loay hoay một chút. Quan trọng là sau mỗi lần “vấp”, mình học được cách điều chỉnh cho phù hợp hơn với lối sống của mình.
3/ Lập ngân sách đơn giản theo phương pháp 50/30/20
Sau một thời gian thử đủ kiểu, mình nhận ra phương pháp 50/30/20 là dễ áp dụng nhất cho người mới bắt đầu. Không cần bảng tính phức tạp, không cần ghi chép từng đồng, chỉ cần chia thu nhập thành 3 phần rõ ràng:
- 50% cho nhu cầu thiết yếu: gồm tiền nhà, điện nước, ăn uống cơ bản, đi lại, tiền điện thoại… Nói chung là những khoản bắt buộc phải chi để duy trì cuộc sống hằng ngày.
- 30% cho mong muốn cá nhân: như đi chơi, mua sắm, ăn nhà hàng, mua sách, trả tiền Netflix… Đây là phần “nuôi dưỡng tinh thần”, giúp mình sống vui chứ không phải chỉ tồn tại.
- 20% để tiết kiệm và trả nợ: gồm gửi tiết kiệm, đầu tư nhỏ, tạo quỹ khẩn cấp hoặc trả nợ tín dụng. Phần này giúp mình có tương lai tài chính vững vàng hơn, thay vì sống kiểu “tháng nào biết tháng đó”.
Ví dụ: nếu thu nhập của bạn là 10 triệu / tháng:
→ 5 triệu cho nhu cầu thiết yếu.
→ 3 triệu cho chi tiêu cá nhân.
→ 2 triệu để tiết kiệm hoặc trả nợ.
Tuy nhiên, đây chỉ là khung gợi ý. Bạn hoàn toàn có thể linh hoạt điều chỉnh theo hoàn cảnh thực tế. Như thời điểm mình còn ở trọ một mình, tiền thuê nhà đã chiếm gần 40% thu nhập, nên mình buộc phải giảm phần “chi tiêu cá nhân” xuống 20%, vẫn đủ sống và vẫn thấy ổn.
Điều quan trọng nhất là đừng quá ép bản thân. Một ngân sách tốt là ngân sách bạn có thể duy trì lâu dài không hoàn hảo, nhưng phù hợp.
4. Bắt đầu từ đâu nếu bạn là người không giỏi Excel và ghét tính toán
Tin mình đi, mình chính là ví dụ điển hình: ghét tính toán, chẳng rành Excel, lại cực kỳ lười ghi chép. Nhưng cuối cùng mình vẫn lập được ngân sách, đơn giản vì mình chọn cách bắt đầu thật nhẹ nhàng.
Bước 1: Ghi lại thu nhập thực nhận mỗi tháng
- Không cần bảng tính, chỉ cần 1 tờ giấy hoặc ghi chú trong điện thoại. Ghi đúng số tiền bạn thực sự “cầm được” sau khi trừ thuế, bảo hiểm…
Bước 2: Liệt kê các khoản chi cố định
Những khoản này tháng nào cũng phải trả, nên rất dễ ghi lại:
- Tiền thuê nhà.
- Tiền điện, nước, internet…
- Tiền ăn (ước lượng trung bình).
- Gửi xe, tiền điện thoại, học phí con (nếu có).
Bước 3: Ghi lại chi tiêu linh hoạt trong 1 tháng
- Trong vòng 30 ngày, mình chỉ cần ghi lại những khoản tiêu hàng ngày như cà phê, đồ ăn vặt, đặt đồ online… Có thể dùng sổ tay nhỏ hoặc app thu chi đơn giản, dễ dùng. Không cần chính xác từng nghìn đồng, chỉ cần “gần đúng” là được.
Bước 4: Nhóm các khoản chi và so sánh với khung 50/30/20
Sau một tháng, bạn gom lại các khoản đã chi và xem chúng rơi vào nhóm nào: thiết yếu, cá nhân, tiết kiệm. So với khung 50/30/20, bạn sẽ dễ nhận ra: phần nào đang quá tay ? Phần nào có thể tinh gọn ? Chỉ cần nhìn rõ bức tranh tài chính của mình, bạn sẽ biết nên điều chỉnh ở đâu.
Quan trọng nhất: đừng ép mình phải hoàn hảo từ đầu. Cứ bắt đầu từ những bước nhỏ và điều chỉnh dần theo thói quen sống của bạn.
5. Những mẹo nhỏ giúp duy trì ngân sách dễ dàng
Lập ngân sách thì một chuyện, duy trì nó đều đặn mới là thử thách thật sự. Mình đã từng bỏ cuộc mấy lần, cho đến khi rút ra vài mẹo nhỏ đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả dưới đây :
- Dùng tiền mặt cho một số khoản linh hoạt: Mỗi đầu tuần, mình rút sẵn 500k để chi cho ăn uống, cà phê, đi chơi… Cầm tiền mặt trong tay, bạn sẽ “cảm” rõ hơn việc đang chi tiêu gì. Khi hết tiền thì dừng lại. Cách này giúp không bị lố tay và dễ kiểm soát hơn nhiều so với cà thẻ.
- Tạo “ví riêng” cho từng mục tiêu cụ thể: Thay vì để tiền gom một chỗ, mình mở vài tài khoản tiết kiệm online, đặt tên cho rõ: “đi du lịch”, “mua điện thoại mới”, “quỹ khẩn cấp”… Mỗi tháng chỉ cần chuyển vài trăm nghìn, lâu dần cũng thành khoản kha khá mà không thấy áp lực.
- Cho phép bản thân “xài” trong giới hạn: Nghe kỳ lạ nhưng đây là mẹo giúp bạn bám sát ngân sách lâu dài. Mình tự cho phép bản thân tiêu khoảng 10% thu nhập cho những gì mình thích như ăn sushi, mua sách mới,… Miễn là đã nằm trong kế hoạch thì có thể xài thoải mái.
Những mẹo nhỏ này không chỉ giúp mình duy trì ngân sách, mà còn khiến việc quản lý tiền trở nên vui hơn một chút. Không khô khan, không áp lực.
6. Từ ngân sách đến tự do tài chính – không xa đâu
Lúc mới lập ngân sách, mình chỉ nghĩ đơn giản là để bớt “cháy túi”. Nhưng dần dần, mình nhận ra tài chính cá nhân không chỉ là kiểm soát chi tiêu, mà còn là cách mình sống có trách nhiệm hơn với bản thân.
- Khi bạn có quỹ khẩn cấp, bạn không còn lo sợ nếu bất ngờ mất việc hay có chuyện phát sinh. Cảm giác an tâm đó rất đáng giá.
- Khi bạn có kế hoạch tiết kiệm và đầu tư, bạn bắt đầu hình dung rõ hơn về tương lai, không phải mơ mộng, mà là từng bước cụ thể để đến gần mục tiêu.
- Khi biết mình đang tiêu tiền vào đâu, bạn trở nên tỉnh táo hơn với lựa chọn sống của chính mình. Không còn mua sắm vì buồn chán, không còn tiêu xả stress rồi thấy tiếc nuối sau đó.
Tự do tài chính nghe có vẻ lớn lao, nhưng thật ra bắt đầu từ những hành động nhỏ như vậy. Bạn không cần thu nhập khủng hay kiến thức tài chính cao siêu. Chỉ cần hiểu rõ dòng tiền của mình, tiêu ít hơn thu và giữ thói quen đó đủ lâu thì từng bước, bạn sẽ tiến gần hơn đến một cuộc sống thoải mái, không lệ thuộc vào đồng lương mỗi tháng.
7. Kết luận – Bắt đầu đơn giản, duy trì đều đặn
Nếu đọc đến đây thì xin chúc mừng ! Điều đó cho thấy bạn thật sự nghiêm túc với việc cải thiện Tài chính cá nhân. Và mình muốn nhắc lại một điều quan trọng: đừng đợi khi có nhiều tiền mới lập ngân sách. Chính vì chưa dư dả, càng cần hiểu rõ đồng tiền đi đâu để mỗi đồng chi ra đều ý nghĩa.
Và nếu bạn lỡ tay chi quá, phá vỡ ngân sách vài lần thì cũng không sao. Mình đã từng như vậy. Quan trọng là bạn không bỏ cuộc, mà học cách quay lại, điều chỉnh và tiếp tục. Lập tài chính cá nhân là một hành trình dài, không phải chặng đua ngắn. Cứ đi từng bước, làm từng việc nhỏ rồi bạn sẽ thấy kết quả rõ rệt hơn từng tháng.
Chúc bạn sớm làm chủ được dòng tiền của mình và sống một cuộc sống không bị tiền bạc chi phối mà là do bạn quyết định ! Hãy cùng Hotdeal Mua Sắm tham khảo ở những bài viết tiếp theo nhé !
